ایران پیش از راه‌یابی آریایی  ها
پیش از آریاییان شهرنشینی(تمدن)‌‌های تپورها در تبرستان (مازندران) ، شهرنشینی ایلام (در اپاختر(شمال) خوزستان)، شهرنشینی جیرفت (در  کرمان)، شهرنشینی مردمان تپه سیلک (در کاشان)، شهرنشینی اورارتو (در آذربایجان)،  تپه گیان (در نهاوند) و شهرنشینی کاسی‌ها (در کرمانشاه و لرستان) و شهر سوخته (در  سیستان)  در سرزمین ایران بودند.
ایلامیان یا عیلامی ‌ها از هزاره  چهارم پ. م. تا هزاره نخست پ. م. ، بر بخش بزرگی از سرزمین‌های جنوب باختری پشتهٔ  ایران فرمانروایی کردند. به‌ فرمان‌روایی رسیدن ایلامیان و نیرو یافتن خاندان  ایلامی پادشاهی اوان در اپاختر دشت خوزستان با ارزش  ترین رویداد  رامیاری(سیاسی) ایران در هزاره سوم پ. م. است. تا پیش از راه‌یابی مادها و پارسها،  کهن نگاری سرزمین ایران سرشار از پیشامدهای شهرگرایی های کهن بالا می  باشد. دیدگاهی که امروز بیش از هر دیدگاه دیگری در میان آگاهان پذیرفته است  اینست که دودمان‌هایی که خود را آریایی (آریایی در زبان ایشان به چَم پاک نژاد یا  پاک‌زاد بود) می‌خوانندند در پایان هزارهٔ دوم پیش از زایش (در این روزمهان دوگانگی  بسیار است) به پهنه ایران سرازیر شدند و از دید دسته ای‌ دیگر از کهن نگاران و  پژوهنده گان آریایی ها از ابتدا در پهنه ایران می زیسته اند. از بررسی استوره‌ها و  زبان ایشان برمی‌آید که ایشان خویشاوندی نزدیک با هندیان داشتند و گویا پیش از آمدن  آنان به ایران و کوچ دستهٔ دیگر به هند با هم می‌زیستند. به هر روی آنچه آشکار است  اینست که هر دو دسته خود را آریایی می‌خواندند.

این نوشتار از سوی اهورا (Ahouraa.ir) پخش شده، مهر ورزیده و بن مایه را یاد آوری کنید!

شهر گور

نخستین شهر دایره‌ای شکل ، شهر ساسانی گور در  ایران محسوب می شود. این شهر بعدها توسط اردشیر بابکان ( در اوایل قرن سوم میلادی ) بنیانگذار امپراطوری ساسانیان احیا و به عنوان پایتخت امپراطوری برگزیده شد و خورهٔ  اردشیر یا شهر گور نامیده شد. شهر گور (اردشیرخوره یا فیروزآباد قدیم) محلی باستانی  است در شهرستان فیروزآباد، استان فارس. گور در زمان آبادانی خود، مرکز بخشی از  استان پارس ، به نام کوره اردشیرخورّه بود. شهر گور باستانی اکنون متروک مانده و  شهر کنونی فیروزآباد در سه کیلومتری آن قرار دارد. طرح و الگوی این شهر دایره‌ای  شکل است و به قطر دو کیلومتر دارای چهار دروازه اصلی بوده و بناهای حکومتی و محل  اقامت درباریان در آن قرار داشته است. شهر گور اولین شهر دایره‌ای در ایران و یکی  از نخستین شهرهای دایره ای در جهان نیز محسوب می شود.قدمت شهرگور به دوره هخامنشیان  می‌رسد. در زمان هخامنشیان این شهرستان از قطبهای تجاری مهم امپراطوری و جهان محصوب  میشده است که پس از حمله اسکندر مقدونی و ناتوانی وی در تسخیر این شهر، با جاری  ساختن رود "تنگ آب" به روی شهر موجب غرق شدن این شهرستان در آب شد.

نقش چهار شاهزاده ساسانی، دو زن و یک مردن جوان را  به همراه یک نوجوان نشان می دهد که با لباس های اشرافی در کنار یکدیگر ایستاده اند. رنگ های به کار رفته در این نقاشی بیشتر سبز و قرمز اخرایی است و سبک نقاشی نشانگر  تاثیر هنر اوایل دوره ساسانی از سبک هنری اشکانی است. قطر شهر گور ۲ کیلومتر و  دور تا دور آن را حصاری خشتی با خندقی به عرض ۵۰ متر محصور کرده است چهار دروازه به  نامهای دروازه هرمز در شمال، دروازه اردشیر در جنوب، دروازه مهر(میترا) درشرق،  دروازه بهرام در غرب، ورودی های این شهر را تشکیل می دهند. در بخش مرکزی شهر به  شعاع ۴۵۰ مترکه به وسیله حصاری از سایر بخش های شهر مجزا می شده بناهای حکومتی ومحل  اقامت درباریان بوده مهم ترین بناهای آن شامل:منار وتخت نشین(طربال) است.